Dla pacjenta

Schizofrenia

Schizofrenia jest najbardziej zagadkowym i najgłębszym ze wszystkich zaburzeń psychicznych. W chorobie tej umiejętność rozpoznawania rzeczywistości, reakcje emocjonalne, proces myślenia, formułowanie sądów oraz umiejętność porozumiewania się ulegają takiemu pogorszeniu, że funkcjonowanie pacjenta jest znacznie utrudnione.W większości przypadków występują też omamy i urojenia.

Schizofrenia jest przyczyną poważnych zmian w psychicznymi społecznym funkcjonowaniu chorych osób. U części chorych zmianyte mogą mieć charakter przemijający, ale w większości przypadków powracają co jakiś czas, lub przechodzą w proces przewlekły. Stopniowe pogarszanie się stanu osoby cierpiącej na schizofrenię nie jest nieuchronne.

Pojawianie się nowych leków neuroleptycznych, a także oddziaływanie psychoterapeutyczne i psychorehabilitacyjne dają dużą nadzieję w kwestii leczenia schizofrenii.

Kluczową rolę w terapii odgrywa profesjonalnie zlecona i kontrolowana klinicznie farmakoterapia nowoczesnymi lekami przeciwpsychotycznymi. Obecnie można prowadzić leczenie stosując np. preparaty w formie depot (incjekcja leku co 2 – 4tygodnie), bez potrzeby leczenia doustnego.Tak prowadzona terapia minimalizuje skutki uboczne leczeniai dodatkowo pozwala pacjentowi prawidłowo funkcjonować zawodowo, rodzinnie i społecznie.

Główne objawy schizofrenii:

  • omamy słuchowe/wzrokowe,
  • uczucie owładnięcia (przekonanie, że ktoś kieruje naszym zachowaniem),
  • urojenia oraz inne zaburzenia myślenia (poczucie, że myśli są nasyłane lub odciągane z mózgu, że inni mogą je słyszeć),
  • zmiany emocji - uczucia stają się mgliste lub mniej jasne i mogą być opisywane jako „spłycone”, spadek inicjatywy i energii, lęk, przygnębienie, rozdrażnienie,
  • wycofanie z kontaktów z innymi,
  • trudności z koncentracją,
  • zaburzenia snu i odżywiania,
  • brak dbałości o higienę osobistą.

Schizofrenia należy do najczęstszych chorób psychicznych. Zapada na nią około 1% ogółu ludności, a choroba ta występuje we wszystkich częściach świata i u wszystkich ras ludzkości, niezależnie od kręgu kulturowego, czy statusu społecznego. Początek choroby przypada najczęściej pomiędzy15 a 35 rokiem życia. Wcześniejszy początek jest obserwowany częściej wśród mężczyzn niż kobiet. Częściej też chorują osoby urodzone w porze zimowej i wczesno-wiosennej. Odsetek nawrotów ostrych objawów choroby wynosi w okresie dwóch lat 40% u chorych systematycznie zażywających leki i 80% u osób, które samowolnie zaprzestały ich przyjmowania. Rokowanie u kobiet jest zazwyczaj lepsze niż u mężczyzn.

 

Depresja

Termin depresja służy do określenia chorobliwych zaburzeń nastroju i emocji. Granica pomiędzy zwykłym przygnębieniem a depresją, jako stanem chorobowym nie jest ostra. Należy jednak pamiętać, że depresja jest poważną i bardzo częstą chorobą (dotyczy około 17% populacji), w której obniżony nastrój jest długotrwały i niezależny od okoliczności.

Główne objawy depresji:

  • Obniżony nastrój (smutek i przygnębienie),
  • Utrata zainteresowań i zdolności do przeżywania radości (anhedonia), apatia,
  • Lęk (poczucie wewnętrznego napięcia i uczucie zagrożenia, pobudzenie ruchowe, niepokój),
  • Spadek energii, obniżona aktywność, wzmożona męczliwość,
  • Osłabienie koncentracji uwagi i zdolności zapamiętywania,
  • Zaniżona samoocena i brak wiary we własne możliwości,
  • Nasilenie poczucia winy i małej wartości, brak wiary w siebie, poczucie bezradności i beznadziejności,
  • Zmniejszenie zainteresowań, osłabienie kontaktów z otoczeniem, izolowanie się od ludzi, spadek zdolności do pracy, zaniedbywanie higieny osobistej, kłopoty z podejmowaniem decyzji,
  • Pesymistyczne widzenie przyszłości,
  • Myśli i tendencje samobójcze, rozważania o śmierci, myśli, „że, lepiej byłoby się nie obudzić”, utrata sensu życia,
  • Zaburzenia snu (kłopoty z zasypianiem, częste wybudzanie się w nocy, bezsenność lub nadmierna senność w ciągu dnia, brak uczucia wypoczęcia rano, gorsze samopoczucie rano, lepsze wieczorem – rzadziej odwrotnie),
  • Zaburzenia łaknienia,
  • Bóle głowy, karku, kręgosłupa, duszność, kołatanie serca, suchość w jamie ustnej, spadek masy ciała

Depresje maskowane
U dużej liczby osób cierpiących na depresję objawy choroby znacznie odbiegają od opisanych powyżej, mówimy wówczas o depresji maskowanej lub atypowej. Obniżony nastój „maskowany” jest wówczas inną dolegliwością. W takich przypadkach w depresji bardziej niż obniżony nastrój dominuje uczucie: nasilonego lęku, dolegliwości ze strony układu krążenia, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego czy moczowego, przewlekłych bólów, ciągłego zmęczenia, drażliwość. Zwykle leczenie u kardiologa, gastrologa czy neurologa lub innych specjalistów jest nieskutecze. Powodem nie jest złe leczenie, lecz fakt, że objawy wymienione wyżej są jedynie maską (ekwiwalentem) depresji, a nie objawem chorób internistycznych czy neurologicznych.

Depresja a samobójstwo
Zaburzenia depresyjne stanowią grupę największego ryzyka samobójczego. Objawy takie jak: pesymizm, poczucie winy, uczucie beznadziejności, negatywne nastawienie do przyszłości, przekonanie o sytuacji bez wyjścia stanowią wystarczający powód do realizacji myśli samobójczych – jako jedynego sposobu rozwiązania niekorzystnej sytuacji. Następujące objawy zespołu depresyjnego wiążą się z nasilonymi tendencjami samobójczymi: nasilony lęk i niepokój psychoruchowy, któremu towarzyszy bezsenność, poczucie beznadziejności i znalezienia się w sytuacji bez wyjścia, przekonanie o braku możliwości wyleczenia, współwystępowanie ciężkich schorzeń somatycznych i uzależnienia, nasilone poczucie winy, drażliwość.

 

 

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia opisywane w tej kategorii należą do najczęściej występujących w psychiatrii. U około 15% populacji pojawia się w ciągu całego życia przynajmniej jedna jednostka klasyfikacyjna z tej grupy. Najczęściej występują fobie. Zaburzeniom lękowym często towarzyszą inne, zwłaszcza uzależnienia i depresja. Rokowanie w takich przypadkach jest gorsze. Objawy lęku są bardzo zróżnicowane. Można je podzielić na psychologiczne (drażliwość, zaburzenia koncentracji, niepokój), neurologiczne (ból i zawroty głowy, drżenia mięśni, zwłaszcza kończyn górnych, zaburzenia słuchu i widzenia) oraz te, które pochodzą z poszczególnych układów: oddechowego (uczucie duszności, ciała obcego w drogach oddechowych, przyspieszony oddech), pokarmowego (nudności, zmiana masy ciała, biegunka), krążenia (uczucie „bicia serca”, czerwienienie się). Występują też objawy zwane ogólnymi: osłabienie, bóle mięśniowe, pocenie się i inne.

Fobie
Występują u 2-7% populacji. W tej grupie zaburzeń objawy spowodowane są przez określone przedmioty lub zdarzenia, które u osób zdrowych nie wywołują reakcji. Lęk jest nieuzasadniony i nieproporcjonalnie większy od realnego zagrożenia. Może wystąpić już podczas myślenia o danej sytuacji. Pacjent jest zazwyczaj krytyczny w stosunku do swoich objawów, które jednak wywołują u niego tak duży dyskomfort psychiczny, że prowadzą do ich ciągłego unikania. Pełen spis fobii znajduje się na stronie: www.phobialist.com

Agorafobia
Istotą zaburzenia jest znaczna i stale przejawiająca się obawa bądź lęk połączony z unikaniem takich miejsc bądź sytuacji, z których ucieczka byłaby trudna lub kłopotliwa, np.: tłum, miejsca publiczne, samotne podróżowanie, podróżowanie z dala od domu. W sytuacjach narażenia na powyższe sytuacje mogą wystąpić: kołatanie i przyspieszenie bicia serca, pocenie się, drżenie lub dygotanie, suchość w jamie ustnej, utrudnione oddychanie, uczucie dławienia, ból i dyskomfort w klatce piersiowej, nudności i bóle brzucha, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, uczucie oszołomienia, poczucie obcości własnego ciała i otoczenia, obawa utraty kontroli, obawa śmierci, uderzenia gorąca, zimne dreszcze, poczucie drętwienia i swędzenia.

Fobie społeczne
Istotą fobii społecznej jest znaczna obawa o znalezienia się w centrum uwagi lub obawa przed zachowaniem się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący. Zwykle obawy pojawiają się w takich sytuacjach społecznych jak: jedzenie, przemawianie, spotykanie znanych osób w miejscu publicznym, przebywanie na spotkaniach towarzyskich. Dla fobii społecznej charakterystyczne są: zaczerwienienie bądź dygotanie, obawa zwymiotowania, nagła potrzeba oddania moczu.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
Specyficzne dla opisywanego zaburzenia są myśli (obsesje) i czynności (kompulsje) natrętne. Najczęściej spotykane obsesje dotyczą obaw przed zakażeniem, skaleczeniem, wyrządzeniem sobie lub komuś krzywdy. Natomiast najbardziej popularne kompulsje to: wielokrotne sprawdzanie, mycie, liczenie. Powodują one cierpienie i zaburzają codzienne prawidłowe funkcjonowanie. Pacjent zdaje sobie sprawę, że jego zachowanie jest nieprawidłowe, lecz nie potrafi go zmienić. Każda tego rodzaju próba przeciwstawiania się kompulsją lub obsesją zwiększa poziomu lęku. Skutkiem stereotypowego i bezcelowego wykonywania natrętnych czynności bywa zwykle obniżenie nastroju i narastanie objawów lękowych.

 

Otępienie (zaburzenia pamięci i choroba Alzheimera)

Otępienie jest zespołem spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyższe funkcje poznawcze, jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się oraz język. Osłabieniu funkcji poznawczych towarzyszą zwykle: obniżenie kontroli emocji, kontroli impulsów, zaburzenia zachowania i motywacji. Otępienie zazwyczaj wpływa destrukcyjnie na przebieg podstawowych aktywności życiowych chorego (dbanie o higienę, ubieranie się, jedzenie itd.).

Najczęstszą przyczyną otępienia jest choroba Alzheimera (50-60% przypadków), a drugą w kolejności jest otępienie naczyniopochodne. Częste jest także otępienie o mieszanej etiologii. Do innych wymienianych przyczyn należą: urazy głowy, guzy mózgu, infekcje, nadużywanie alkoholu, choroby zwyrodnieniowe mózgu, zmiany ogniskowe (padaczka), choroby metaboliczne, choroby demielinizacyjne (stwardnienie rozsiane), choroby dziedziczne oraz leki i toksyny.

Ze względu na etiologię otępienia możemy podzielić na pierwotne i wtórne. Pierwotne to te, w których proces neurodegeneracyjny bezpośrednio dotyczy tkanki mózgowej powodując jej zwyrodnienie. Otępienia wtórne, inaczej odwracalne, to te, które wywołane są działaniem potencjalnie odwracalnych przyczyn i które pośrednio prowadzą do wystąpienia objawów otępiennych. Usunięcie przyczyny potencjalnie powinno warunkować leczenie otępienia. Do otępień pierwotnych zaliczamy: chorobę Alzheimera, chorobę rozsianych ciał Lewy’ego, otępienie czołowo – skroniowe, chorobę Huntingtona, chorobę Parkinsona, chorobę Wilsona. Wśród otępień wtórnych możemy wyróżnić: otępienie naczyniopochodne (wielozawałowe, miażdżyca uogólniona, zapalenia naczyń), otępienie w przebiegu niedotlenienia mózgu, otępienie urazowe, otępienie toksyczne (leki, alkohol, trucizny), otępienie w przebiegu zaburzeń niedoborowych (niedobór witaminy B12, niedobór kwasu foliowego), zaburzenia metaboliczne (niedoczynność i nadczynność tarczycy, zespół Cushinga, niedoczyność/nadczynność przytarczyc), guzy o.u.n., euroinfekcje (HIV, kiła, zapalenie mózgu).

Główne objawy

  • Zaburzenia pamięci (najwyraźniejsze w zakresie uczenia się nowych informacji) oraz zaburzeń innych funkcji poznawczych (osądu, myślenia, planowania, organizowania, ogólnego przetwarzania informacji, języka),
  • Zaburzenia funkcjonowania w zakresie codziennego życia,
  • Zachowana świadomość otoczenia (zachowana zdolność rozpoznawania otoczenia),
  • Chwiejność emocjonalna, drażliwość, wybuchowość, apatia, obniżenie nastroju, prymitywizacja zachowań społecznych,
  • Objawy zaburzeń występują od co najmniej 6 miesięcy.

 

Adaptacja

Zaburzenia te pojawiają się pod wpływem trudności z dostosowaniem się do nowych, często nieoczekiwanych okoliczności życiowych (np: pójście do szkoły, brak sukcesów osobistych, macierzyństwo, przejście na emeryturę/rentę, zawód miłosny, kalectwo, zmiana roli życiowej).

Zaburzenia adaptacyjne mogą być bezpośrednią konsekwencją ciężkiego stresu lub nieoczekiwanej sytuacji życiowej.

Indywidualne predyspozycje odgrywają ważną rolę w genezie i kształtowaniu objawów, które mogą być różnorodne i obejmują zwykle, następujące objawy:

  • niepewności, obawy w planowaniu przyszłości,
  • bezradności, apatii, przygnębienia,
  • zaburzeń snu,
  • nastawienia lękowego,
  • kłopoty w pracy,
  • przemijające kłopoty z koncentracją i pamięcią,
  • obniżenie libido.

Zaburzenia stresowe pourazowe (posttraumatic stress disorder, PTSD)jest to opóźniona lub/i przedłużona reakcja na wydarzenie lub sytuację stresową o wyjątkowo zagrażającym lub katastroficznym charakterze, która jest traumatyczna prawie dla każdego człowieka (np. klęska żywiołowa, wojna, gwałt, obecność przy czyjejś gwałtownej śmierci, realna groźba utraty zdrowia lub życia).

Do charakterystycznych objawów należą:

  • powtarzające się epizody przeżywania ponownego urazu psychicznego w natrętnych wspomnieniach lub/i snach,
  • poczucie odrętwienia i chłodu uczuciowego,
  • unikanie kontaktów z innymi osobami, brak zdolności do przeżywania radości,
  • unikanie sytuacji, które przypominałyby przeżyty uraz,
  • wzmożona czujność, zaburzenia snu,
  • lęk, niepokój, przygnębienie, myśli samobójcze,
  • często pojawia się kompensacyjne nadużywanie alkoholu i innych środków odurzających.

 

Zaburzenia snu

Zaburzenia snu należą do jednych z najczęstszych w praktyce psychiatrycznej. Nieprawidłowy sen jest przejawem wielu zaburzeń psychicznych. Może też być zaburzeniem całkowicie niezależnym od innych chorób. Wyróżnia się kilka podstawowych typów tych dysfunkcji:

 

  • Bezsenność – niedostateczna ilość i/lub jakość snu w ciągu nocy, której towarzyszy w ciągu dnia złe samopoczucie, senność i zmęczenie, obniżenie nastroju, zniechęcenie. Na okresową bezsenność cierpi 20-30% dorosłej populacji.
  • Nadmierna senność (hipersomnia) – senność nie ustępuje po śnie i/lub pojawia się podczas angażującej aktywności.
  • Parasomnie – niepożądane zjawiska (najczęściej ruchowe), pojawiające się najczęściej w momencie przejścia między stanem snu i czuwania.
  • Lęki nocne – nagłemu wybudzeniu towarzyszy silne uczucie lęku, przyspieszenie akcji serca, przyspieszenie oddechu, nadmierne pocenie się.
  • Koszmary senne – to przerażające marzenia senne, występujące najczęściej w drugiej części nocy. Pacjenci dobrze pamiętają treść żywych i przerażających marzeń sennych.
  • Somnambulizm (potocznie określany, jako lunatyzm) – nawracające epizody aktywności ruchowej obecne w trakcie snu, którym nie towarzyszy powrót do świadomości. Aktywność podczas epizodu może ograniczać się do siadania w łóżku lub może być złożona (ubieranie się, przygotowywanie posiłku, wychodzenie z domu itd.).